Met een groeiende oudere bevolking is het belangrijker dan ooit om de unieke behoeften van geriatrische patiënten te begrijpen.
over het algemeen langer dan ooit tevoren. Volgens het rapport “World Population Prospects 2019” van de Verenigde Naties zal de wereldbevolking van 60-plussers in 2030 naar verwachting 1,4 miljard bedragen – een stijging van 56% ten opzichte van 2015. Om adequate zorg gedurende het hele leven te kunnen bieden, is het essentieel dat elke tandarts stappen onderneemt om de behoeften van deze snel groeiende bevolkingsgroep beter te begrijpen.
Ouder worden gaat gepaard met een aantal veranderingen in de mondholte. Deze kunnen zijn:
Deze fysiologische veranderingen kunnen samen met systemische, gedrags-, levensstijl- en sociaaleconomische factoren het risico op mondgezondheidsproblemen bij ouderen vergroten.
Hoewel de prevalentie van edentulisme sterk verschilt per regio, zien we de laatste decennia een algemene daling, vooral in de ontwikkelde landen. Behoud van het gebit kan bijdragen tot behoud van voeding, spraak en levenskwaliteit, maar de aanwezigheid van verouderde tanden en kiezen brengt specifieke uitdagingen met zich mee.
De “British Association for the Study of Community Dentistry” (BASCD) merkt op dat tandvleesaandoeningen en cariës veel voorkomen bij ouderen in het Verenigd Koninkrijk, vooral in zorginstellingen. Zij voegen daaraan toe dat 96% van de 65-plussers blootliggende worteloppervlakken heeft als gevolg van de cumulatieve effecten van parodontitis, waardoor zij vatbaar zijn voor wortelcariës.
Parodontale aandoeningen zijn het hoogst in de leeftijdsgroep 65-84 jaar, waarbij 60% ten minste één parodontale pocket van >4 mm diepte heeft.
Xerostomie, of een droge mond, komt vaak voor op oudere leeftijd, vooral door een grotere afhankelijkheid van medicijnen. De BASCD merkt op dat een droge mond een van de meest voorkomende bijwerkingen is van de 200 meest voorgeschreven medicijnen, en het verhoogt het risico op andere mondgezondheidsproblemen zoals mucositis, cariës en orale candidiasis.
Prothesen en restauraties komen vaak voor bij oudere volwassenen, deels vanwege de hoge prevalentie van cariës voordat fluoridetandpasta op grote schaal werd gebruikt. Hoewel ze helpen om de mondfunctie te behouden, kunnen ze ook het risico op parodontale aandoeningen en cariës vergroten doordat ze de mondhygiëne belemmeren. Bij oudere restauraties is er ook een groter risico op beschadiging of falen.
Voedingsvoorkeuren bij ouderen kunnen worden beïnvloed door veranderingen in de mondgezondheid. Zo kunnen sarcopenie, mucositis of tandverlies ertoe leiden dat de patiënt de voorkeur geeft aan zachter voedsel dat doorgaans veel fermenteerbare koolhydraten bevat, waardoor het risico op cariës en parodontitis toeneemt.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn de meest voorkomende gezondheidsproblemen bij ouderen: gehoorverlies, gezichtsproblemen, artritis, diabetes, depressie en dementie. Sommige aandoeningen kunnen de motivatie van de patiënt om mondhygiëne toe te passen beïnvloeden of hun fysieke of cognitieve vermogen daartoe beperken. Een verminderde glycemische controle in verband met diabetes kan ook het risico op tandvleesaandoeningen verhogen, waardoor het moeilijker wordt om de glycemische controle te bereiken.
Bepaalde comorbiditeiten kunnen ook de toediening van plaatselijke verdoving bemoeilijken. Zo is epinefrine gecontra-indiceerd bij:
Met toenemende gezondheidsproblemen komt een grotere afhankelijkheid van medicijnen. In de VS gebruikt 39% van de oudere volwassenen dagelijks ten minste vijf geneesmiddelen, en het Journal of the Canadian Dental Association schat dat oudere volwassenen in 2040 verantwoordelijk zullen zijn voor 40% van alle voorgeschreven geneesmiddelen in het land.
Naast het veroorzaken van xerostomie (droge mond) vormen medicijnen in de ouderenzorg een uitdaging in de vorm van interacties tussen geneesmiddelen. Van epinefrine is bijvoorbeeld bekend dat het een wisselwerking heeft met MAO-remmers, tricyclische antidepressiva, bètablokkers en orale antidiabetica.
Bepaalde leeftijdgerelateerde fysiologische veranderingen kunnen de farmacokinetiek van geneesmiddelen die vaak in de tandheelkunde worden gebruikt, veranderen. Opmerkelijke veranderingen zijn
Het is mogelijk dat de tandarts de dosering van bepaalde geneesmiddelen moet aanpassen om de juiste plasmaconcentratie te bereiken.
Bij oudere patiënten wordt het conservatieve gebruik van epinefrine geadviseerd. Oplossingen op basis van articaïne die door Septodont* op de markt worden gebracht, zijn verkrijgbaar in twee concentraties, zodat de arts de dosis epinefrine bij patiënten met een hoger risico kan minimaliseren. Ze bevatten 4% articaïne*, een amidetype lokale anesthesie dat vaak de voorkeur geniet bij geriatrische patiënten omdat het ook extrahepatisch kan worden gemetaboliseerd. Wanneer epinefrine gecontra-indiceerd is, is een vasoconstrictievrij verdovingsmiddel zoals de op mepivacaïne gebaseerde 3% oplossing van Septodont een geschikt alternatief.
Voor de patiënten van in de 50 is het verstandig om de veranderingen te bespreken die zij de komende jaren kunnen verwachten, de specifieke risico’s
die zij kunnen lopen en de preventieve of restauratieve maatregelen die zij nu kunnen nemen om hun mondgezondheid te behouden.
Voor patiënten met een hoog risico op tandcariës (bv. in tehuizen) wordt het preventieve gebruik van vernis met een hoog fluoridegehalte ondersteund. Andere risicobeheersingsstrategieën zijn proactieve behandeling van een droge mond, de aanbeveling van suikervrije medicijnen waar mogelijk, en frequenter bezoek om de drie tot vier maanden. Voor patiënten met beperkte handvaardigheid of andere fysieke belemmeringen moeten hulpmiddelen zoals elektrische tandenborstels, floshouders, waterflossers of aangepaste tandenborstels worden aanbevolen.
De huidige oudere generatie is opgegroeid in een tijd waarin het verband tussen mond- en systeemziekten, zoals hart- en vaatziekten en diabetes, nog niet algemeen bekend was. Patiënten voorlichten over dit verband en de gemeenschappelijke risicofactoren, zoals een hoge suikerconsumptie, kan patiënten en hun verzorgers motiveren om positieve mond- en voedingsgewoonten aan te houden. Tandartsen moeten ook actief misvattingen over ouder worden en mondgezondheid aanpakken (bv. “Het is normaal dat je je tanden verliest als je ouder wordt”).
Gezien het hoge risico op comorbiditeiten en polyfarmacie bij oudere patiënten is het bijzonder belangrijk om een grondig beeld te krijgen van de medische voorgeschiedenis van de patiënt. Proactieve contacten met de andere zorgverleners van de patiënt kunnen ervoor zorgen dat alle partijen een duidelijk en consistent beeld hebben van de algemene gezondheidstoestand van de patiënt en dat alle behandelingen op elkaar zijn afgestemd.
Zorgverleners, zoals naasten, thuisverzorgers of personeel van verzorgingsinstellingen, zijn vaak onvoldoende opgeleid en/of niet toegerust voor mondzorg. De BASCD meldt aanzienlijke lacunes in de opleiding en voorzieningen op het gebied van mondzorg in ouderenzorginstellingen, een behoefte die waarschijnlijk nog groter is bij informele of thuiszorg.
Tandartsen kunnen deze lacunes helpen opvullen door proactief samen te werken met steungroepen voor verzorgers, zorginstellingen en woon- en zorgcentra. Mogelijke benaderingsmethoden zijn “koffieochtenden”, opleidingssessies, lezingen, onderwijsmateriaal, beleidsherzieningen, screenings ter plaatse of gemeenschapsprogramma’s.
De persoonlijke onafhankelijkheid van ouderen kan sterk variëren. Mobiliteitsproblemen, gebrek aan betrouwbaar vervoer of kosten in verband met de behandeling kunnen allemaal belemmeringen vormen voor de toegang tot tandheelkundige zorg. Tandartsen kunnen patiënten ondersteunen door flexibele betalingsmogelijkheden aan te bieden, door te wijzen op financiële hulpbronnen of door mobiele of gemeenschapsdiensten voor mondzorg aan te bieden.
Mensen met cognitieve of sensorische problemen kunnen moeite hebben met het maken of onthouden van afspraken, of kunnen het bijwonen van een afspraak als vervelend ervaren vanwege sensorische of communicatieproblemen. RDH Magazine biedt een uitgebreide gids voor het omgaan met deze barrières en het bieden van een effectieve behandeling.
Uit een recente studie die werd gerapporteerd in het BMC Geriatrics Journal bleek dat slechts 2,6% van de tandartsen een goede kennis had van geriatrische tandheelkundige zorg, en 30% vond hun kennis en ervaring onvoldoende bij de behandeling van oudere volwassenen met complexe medische problemen. Om aan de behoeften van deze groeiende populatie te voldoen, worden tandartsen sterk aangemoedigd te investeren in permanente educatie gericht op geriatrische tandheelkunde.
De mondzorgbehoeften van geriatrische patiënten kunnen complex en gevarieerd zijn. Naarmate deze populatie groeit, kunnen tandartsen ervoor zorgen dat zij de hoogste zorgstandaard bieden dankzij zorgvuldige aandacht voor de medische voorgeschiedenis, proactieve multidisciplinaire coördinatie en permanente educatie van patiënten, verzorgers en collega’s in de gezondheidszorg.
Tandarts-patiënt relatie
Ontdek evidence-based strategieën voor betere pijnbeheersing, eenvoudigere procedures en gelukkigere patiënten.
Gratis toegang
7 minuten lezen
Tandarts-patiënt relatie
Als tandarts heeft het beheren van de pijn van uw patiënten hoge prioriteit. Maar verwaarloost u daarbij uw eigen tekorten?…
Gratis toegang
12 minuten lezen
Tandarts-patiënt relatie
Are you missing a golden opportunity to give your patients (and yourself!) a pain-free treatment experience?…
Gratis toegang
6 minuten lezen